Ümit Aslan Ataköy Baklan/DÜNYA VE AY
Dünya ve Ay
Dünyanın da bir gezegen olduğu ancak 16.yüzyılda Kopernik zamanında anlaşılmıştır.
Dünya, güneşten 150 milyon km. uzaklıkta 3.gezegendir. Güneşin etrafındaki turunu tamamlaması 365.256 gün alır. Dünyanın hızı 1,667 km/sa'tir ve kendi etrafında tam bir tur ise 23.9345 saat sürer. 12,765 km çapında Venüs'den sadece birkaç yüz km daha büyüktür. Atmosferi %78 azot, %21 oksijen ve %1 diğer gazlardan oluşur. Dünyanın dörtte üçü sularla kaplıdır
Güneş sisteminin canlı barındıran tek gezegenidir. Hızlı rotasyonu, erimiş nikel-demir çekirdeği kuvvetli bir manyetik alan oluşturur. Bu manyetik alan, atmosferle birlikte güneşin zararlı etkilerinin yüzeye ulaşmasını engeller. Atmosfer aynı zamanda bizi meteorlardan da büyük ölçüde korur. Dünya bundan 4,5 milyar yıl öncesi ateş ve gaz kütlesi olarak kuvvetli bir patlama sonucu Güneşten koptuğu söylenmektedir. Başka bir teoriye göre de tarihi bilinmeyen bir zamanda büyük batlama denilen patlamada evren oluşurken tüm başka yıldızlar gibi oluştuğu iddia edilmektedir, bilim adamları bunu halen araştırmaktadır. Dünya oluştuğunda Dünya bir ateş topu halinde iken zamanla soğumalara maruz kalarak dışında yer kabuğu dediğimiz bir tabaka oluşmuştur dünyanın merkezinde ise halen magma dediğimiz sıcak çekirdeği vardır. Dünyanın üzerinde ki kara parçaları yapboz şeklinde birbirlerini tamamlamaktadırlar bu da gösteriyor ki eskiden bundan iki yüz elli milyon yıl kadar önce dünya yüzünde tek bir kara parçası varmış Dünyanın ısı yayılımı hareketlerinden dolayı kabuğun çatladığı kara parçalarına yani kıta yapbozlarına ayrıldığı bilim adamlarınca iddia edilmektedir. Hatta bu kıta levhalarının zaman, zaman bir birleri ile çarpıştığı ve tekrar ayrıldığı bu yüzden de sıkışan kara parçalarından yükseklikler meydana geldiği yani dağların oluştuğu söylenmektedir. Levhaların hareketliliği günümüzde halen devam etmektedir.
Ay
Ay, ya da bilimsel adı ile[kaynak belirtilmeli] Luna, Dünya'nın birkaç tane doğal uydusundan biri ve Güneş Sistemi içinde beşinci büyük doğal uydudur. Dünya ile Ay arasında ortalama merkezden merkeze uzaklık 384.403 km, yani Dünya'nın çapının yaklaşık otuz katı kadardır. Ay'ın çapı 3.474 km'dir,[1] bu da Dünya çapının dörtte birinden biraz fazladır. Dolayısıyla Ay'ın hacmi Dünya'nın hacminin %2'sidir. Kütlesi Dünya kütlesinden 81,3 kat daha düşüktür. Yüzeyinde kütle çekim etkisi yerçekiminin yaklaşık %17'sidir. Ay, Dünya'nın yörüngesinde bir turunu 27,3 günde tamamlar. Dünya, Ay ve Güneş geometrisinde görülen periyodik değişimler sonucunda her 29,5 günde tekrar eden Ay'ın evreleri oluşur.
Ay, insanların üzerine iniş yaparak yürüdükleri tek gökcismidir. Yerçekiminden kurtulup uzaya çıkan ve Ay'ın yakınından geçen ilk yapay nesne Sovyetler Birliği'nin Luna 1 uydusudur. Ay yüzeyine çarpan ilk insan yapısı nesne Luna 2 uydusudur. Normalde görünmeyen Ay'ın öteki yüzünün ilk fotoğraflarını ise Luna 3 uydusu çekmiştir. Bu üç uydu da 1959 yılında uzaya fırlatılmıştır. Ay yüzeyine ilk yumuşak iniş yapabilen uzay aracı Luna 9, ve Ay yörüngesine giren ilk insansız uzay aracı da Luna 10'dur. Bu iki uydu da 1966'da uzaya fırlatılmıştır.[1] ABD'nin Apollo programı 1969 ve 1972 yılları arasında 6 başarılı inişle, günümüze kadar insanlı görevleri başaran tek uzay programıdır. Ay'ın doğrudan insanlar tarafından incelenmesine Apollo programının bitişiyle son verilmiştir.
Ayın neden hep aynı yüzünü görürüz:
alttaki Yazıgök bilim.com dan alıntıdır.
Evet bilimsel açıklaması var. Ay Dünyanın etrafında "dönme-dolanma kilitlenmesi" adı verilen, eş-zamanlı bir şekilde döner. Ay dünya etrafındaki bir turunu 27.5 günde tamamlar. dünya kendi ekseni etrafında dönüşünü 24 saatte tamamlar. ay dünya etrafında dönerken dönme ve dolanma dönemi eş zamanlı oldugu için hep aynı yüzünü görürüz. şöyle hayal et. sen ve bir arkadaşın bir iple birbirinize bağlısınız. sen kendi eksenin etrefında dönüyorsun o da senin etrafında ama hep sana yüzü dönük olarak dönüyor. haliyle sen her dönüşünde yüzünü ona döndüğünde onun yüzünü göreceksin.yani dünyanın heryeri hep ayın aynı yüzünü görecek. ama tabii ki ay'ın %50 sini değilde %59 unu görürüz. bunun nedeni de ay'ın kendi salınımı olmasıdır. kutup bölgelerinden salınım yapar. bu sayede +%9 luk bir kısmını daha görmüş oluruz. tabii ki ay'ın yörüngesi de sabit değildir. yani ay her yörünge hareketinde uzayda hep aynı noktadan geçmez. yörüngenin de bir salınımı vardır. yukarıda verdiğim örnek çok basitleştirilmiştir.
|